Dünyada su böhranı yaranır: Azərbaycanı hansı təhlükələr gözləyir?

Azərbaycanda da su qıtlığı problemi hər il daha da kəskinləşir. Xəzər dənizinin səviyyəsinin azalması, Kür və Araz çaylarında suyun azalması, həmçinin iqlim dəyişiklikləri ölkədə içməli su ehtiyatlarına təsir edir. Əgər bu problemlərə vaxtında reaksiya verilməzsə, gələcəkdə içməli su ilə bağlı ciddi böhranla üzləşə bilərik.

Dünyada su böhranı yaranır: Azərbaycanı hansı təhlükələr gözləyir?

1. İqlim dəyişiklikləri və quraqlıq

• Qlobal istiləşmə nəticəsində havanın temperaturu artır, bu da çay və göllərin səviyyəsinin enməsinə səbəb olur.

• Son 50 ildə Aral dənizi 90% kiçilib və demək olar ki, yoxa çıxıb.

2. Suyun sənaye və kənd təsərrüfatında İsrafı

• Dünyada mövcud suyun 70%-i kənd təsərrüfatına sərf olunur. Lakin əksər ölkələrdə köhnə və səmərəsiz suvarma sistemlərindən istifadə edilir ki, bu da suyun böyük hissəsinin israf olmasına gətirib çıxarır.

• Azərbaycanın kənd təsərrüfatı sahəsində damcı suvarma sistemi hələ geniş yayılmayıb və bu da su itkisinə səbəb olur.

3. Suyun çirklənməsi

• Dünyada hər gün 2 milyard ton çirkab su çaylara, göllərə və dənizlərə axıdılır.

• Kür və Araz çaylarının çirklənməsi nəticəsində ölkənin su ehtiyatları daha da azalır.

4. Meşələrin məhvi və yeraltı suların azalması

• Meşələr yağış sularının yerə hopmasına və yeraltı su ehtiyatlarının qorunmasına kömək edir.

• Son 30 ildə dünya üzrə 1,3 milyon kvadrat kilometr meşə sahəsi məhv edilib ki, bu da Amazon çay hövzəsində su dövranına ciddi zərbə vurub.

• Qida böhranı

Suyun azalması kənd təsərrüfatına təsir edərək məhsuldarlığı azaldır. FAO-nun (BMT-nin Kənd Təsərrüfatı və Ərzaq Təşkilatı) hesabatına görə, su qıtlığı nəticəsində ərzaq qiymətləri 2050-ci ilə qədər 30-50% arta bilər.

• Xəstəliklərin yayılması

• Hazırda dünyada 800 milyondan çox insan çirkli su içmək məcburiyyətindədir.

• Çirkli su səbəbindən hər il 500 min uşaq ishal və digər su ilə bağlı xəstəliklərdən ölür.

• Ekosistemin Məhvi

• Çayların və göllərin quruması nəticəsində heyvan və bitki növləri yox olur.

• Son 50 ildə dünyada 83% şirin su ekosistemi məhv olub.

• Regional və Siyasi Gərginliklər

• Hal-hazırda dünyada 10-dan çox ölkə su ehtiyatlarına görə mübahisələr yaşayır.

• Yaxın Şərq və Afrikada su uğrunda münaqişələr artıq real təhlükəyə çevrilib.

1. Suya qənaət etmək

• Hər gün suyu boş yerə axıtmaq yerinə, su qənaət texnologiyalarından istifadə etməliyik.

• Damcı suvarma sistemi tətbiq edilməli və kənd təsərrüfatında müasir suvarma metodlarına keçilməlidir.

2. Alternativ su mənbələrindən istifadə

• Yağış sularının toplanması və istifadəsi geniş yayılmalıdır.

• Dəniz suyunun duzsuzlaşdırılması üçün müasir texnologiyalardan istifadə olunmalıdır.

3. Su çirklənməsinin qarşısını almaq

• Sənaye müəssisələri çirkab suları təmizləmədən təbiətə buraxmamalıdır.

• Şəhərlərdə kanalizasiya və təmizləyici qurğular modernləşdirilməlidir.

4. Dövlət səviyyəsində su idarəçiliyi gücləndirilməlidir

• Azərbaycan və digər ölkələr su ehtiyatlarını qorumaq üçün daha sərt qanunlar qəbul etməlidir.

• Beynəlxalq təşkilatlar və hökumətlər su ehtiyatlarının bərpası üçün birgə fəaliyyət göstərməlidir.

Su qıtlığı təkcə bir ölkənin yox, bütün dünyanın problemidir. Əgər vaxtında tədbir görməsək, 2050-ci ilə qədər dünya əhalisinin yarısı su böhranı ilə üzləşə bilər.

Azərbaycan da su ehtiyatlarını qorumaq üçün daha ciddi addımlar atmalıdır. Hər kəs bu prosesə öz töhfəsini verməlidir: israfçılığın qarşısını almaq, ekosistemi qorumaq və yeni texnologiyalara keçid etmək su böhranının qarşısını almağın əsas yollarıdır.

Unutmayaq: Su həyatdır, və onu qorumaq gələcəyimizi qorumaq deməkdir!