Metavers - reallığın sərhədlərini genişləndirən virtual dünya

Metavers ilk dəfə 1992-ci ildə yazıçı Neal Stefansonun "Snow Crash" adlı elmi-fantastik romanında istifadə edilib. Burada Metavers insanların virtual olaraq bir-birilə əlaqə qurduğu və paralel bir dünyada fəaliyyət göstərdiyi mühit olaraq təsvir edilir. Bu konsept, zamanla texnologiya ilə irəliləyişlərə paralel olaraq gerçəkləşməyə başladı. 2010-cu illərin əvvəllərində isə virtual reallıq (VR) və genişləndirilmiş reallıq (AR) texnologiyalarının inkişafı ilə Metaversin təməli qoyuldu.

Metavers müxtəlif texnologiyalar vasitəsilə insanların fiziki və virtual dünyalar arasında sərhədləri keçərək qarşılıqlı əlaqə qurmasına imkan verir. Bunun üçün əsas texnologiyalar bunlardır:

Virtual reallıq (VR): Tam immersiv bir təcrübə təmin edən, istifadəçini virtual mühitə yerləşdirən texnologiya. VR, istifadəçilərin başlarına yerləşdirilən xüsusi başlıq (headset) ilə işləyir və onları 3D mühitlərə daxil edir.

Genişləndirilmiş reallıq (AR): Fiziki dünyada görünən obyektlərin üzərində rəqəmsal məlumatların əlavə edildiyi bir texnologiyadır. AR, telefonlar və xüsusi eynəklər vasitəsilə reallaşdırıla bilər.

Avatarlara sahib olmaq: Metaversdə insanlar özlərini təmsil edən digital şəxsiyyətlər, yəni "avatarlara" sahib olurlar. Bu avatarlarda, istifadəçilər öz seçimlərinə görə görünüşlərini, davranışlarını və şəxsiyyətlərini yaratmaq imkanına sahibdirlər.

Metaversin ən böyük potensialı, insanları fiziki dünyadakı sərhədlərdən azad edərək, onların sosial əlaqələrini, işlərini, əyləncələrini və hətta təhsillərini tamamilə yeni bir mühitdə idarə etməyə imkan yaratmasıdır. İnsanlar evlərindən çıxmadan, virtual ofislərdə işləyib, dünya üzərindəki digər insanlarla real vaxtda qarşılıqlı əlaqə qura bilərlər. Bu, xüsusilə pandemiya dövründə önəmli olmuş və iş dünyasında böyük dəyişikliklərə yol açmışdı.

Metavers həmçinin təhsil, tibb və əyləncə kimi sahələrdə də inqilabi dəyişiklərə səbəb ola bilər. Məsələn, tələbələr virtual sinif otaqlarında dərslərə qatılacaq və tibb mütəxəssisləri, xəstəlikləri müalicə etmək üçün virtual simulyasiyalardan istifadə edəcəklər.

Metaversin inkişafı hələ ilkin mərhələlərindədir və gələcəyi tam olaraq proqnozlaşdırmaq çətindir. Lakin əminliklə deyə bilərik ki, bu texnologiya, insanların həyatına yeni bir paralel qatacaq. İnsanlar bir yerdə olmadan da qarşılıqlı əlaqə quracaq, işlərini idarə edəcək və sosial həyatda aktiv olacaqlar.

Metaversin genişlənməsi ilə yeni iqtisadi və sosial strukturların yaranması mümkündür. Virtual əmlak bazarları, rəqəmsal mallar və xidmətlər yaranacaq, insanlar arasında virtual əməkdaşlıq daha da asanlaşacaq. Bu isə dünya iqtisadiyyatını və sosial həyatını yeni bir istiqamətə yönəldəcək.

Nəticə olaraq, Metavers insanların həyatına böyük təsir göstərəcək, amma bu texnologiyanın sosial, iqtisadi və etik məsələləri də nəzərə alınmalıdır. Yəni Metaversdə yaranacaq yeni imkanların yanında, onun yaratdığı çağırışlarla da mübarizə aparılmalıdır.