Qaxda tarixi abidələr məhv edilir – Qarayev alman mütəxəssisin layihəsini harda itirdi? - VİDEO

"BakuPost" xəbər verir ki, aidiyyəti qurumların diqqətsizliyi, məsuliyyətsizliyi ucbatından Azərbaycan tarixinin daşla hörülmüş səhifələri cırılıb atılır.

***

İlisinu gəzmək üçün çox az vaxtımız var idi. Buna görə də tarixi abidələrin cəmi bir neçəsinə baş çəkə bildik. Amma hansı abidəyə yaxınlaşdıqsa, qanımız qaraldı, içimizi təəssüf hissi bürüdü. Düşündük ki, bu qısa gəzintimizə virtual olaraq sizləri də qoşaq. Qoşaq ki, yüz illərin sınağından çıxmış abidələrin biganəlik, işbilməzlik, sevgisizlik üzündən üz qaraldan yoxoluşuna şahidlik edəsiniz.

Baxın, bura Şamil qalasıdır. Qəhrəman Şeyx Şamil qalası. İnşaa tarixi XIX əsrin ortalarına aid edilir. İlisunu əhatə edən dağlardan birinin - Yezlidağın üstündə tikilib. Qalaçadan İlisuya gələn bütün yolları müşahidə etmək, nəzarətdə saxlamaq mümkündür. Qalaça tam dağılmaq üzrədir. Guya, maraqlı tarixi-memarlıq abidəsi dövlət tərəfindən qorunur. Amma bu yalnız sözdədi. Söz demişkən, heç söz ə yoxdur. Nazirlik tərəfindən abidələrin üzərinə vurulan hər-hansı lövhəyə, sözə, yazıya da rast gəlinmir. Bilmək olmur, bu lövhəni Mədəniyyət Nazirliyi əziyyət çəkib, gətirib vurmayıb, yoxsa, həmin lövhə qalanın uçan divarları ilə birgə tarixə qovuşub.

Bu isə Dağıstan yolunun üstündəki qaladır. Adı yoxdur, amma sənədlərdə “Qala kompleksi” adlanır. Adının gurultusuna fikir verməyin. Özü illərin biganəliyi altında inildəyir - uçub-dağılıb. İndi bu kompleksdən bircə divar qalıb. Onun da yarısı yarıcan... Vaxtilə geniş ərazini əhatə edən bu qalanın divarları üzərində bir neçə ev tikilib. “Qala məhəlləsi”ndə yürüyərkən bunu aydın şəkildə görmək olur. Elə qalanın uçuq divarlarına yol da bu evlərdən birinin dəhlizindən keçib gedir.

Sakinlər deyir ki, iki il öncə bura sabiq Mədəniyyət naziri Əbülfəs Qarayev baş çəkib. Qalanın təmir məsələsini nəzarətdə saxlayacağını deyib. Həmin vaxt qalanın iki divarı ayaq üstəymiş. Nazirin ayağı dəyəndən iki ay sonra divarın biri uçub.

“Bürc Qala” - Alman mütəxəssisinin itirilən layihəsi

Ömrünün qürub çağını yaşayan digər abidə isə “Bürc Qala”dır. "Bürc Qala" ərazidə inşa olunmuş müdafiə kompleksinə aid bürclərdən biridir. Yaxşı baxın, çünki yaxın gələcəkdə izi-tozu qalmayacaq.

İlisu sakini Rafael Məmmədov qalanın bərpası üçün öz hesabına Almaniyadan mütəxəssis dəvət edib, layihə hazırlatdırıb və Əbülfəs Qarayev kəndə gələndə ona təqdim edib. Dediyinə görə, layihə Nazirin marağına səbəb olub. Hətta buna görə kənd sakininə minnətdarlıq da edib. Ancaq hər şey bununla da bitib. Qalanın tökülən, sökülən daşlarından səs çıxıb, nazirlikdən yox.

Bu yaxınlarda Rəfael Məmmədov layihənin taleyi ilə maraqlanmaq üçün Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidmətinə gedib. Məlum olub ki, xeyli əziyyət və maliyyə hesabına başa gələn layihə ümumiyyətlə nazirliyə təqdim olunmayıb. Əbülfəs Qarayev o layihəni cibinə qoyub harada, necə istifadə edib, heç kimə məlum deyil.

Əsaslı şəkildə şikəst edilən tarixi məscid

Biganəlik, sevgisizlik nəinki qalaları, Allahın evini də dağıdırmış. İnanmırsınızsa, İlusu məscidinə tamaşa edin. Bu, kəndin ən qədim tarixi abidələrindən biridir. Elə ona görə də “Ulu Məscid” adlanır. Giriş qapısının üstündə - sağ və sol tərəfdə daş kitabələr həkk olunub.

Deyilənə görə, məscidin ortasında minarə varmış. Sonradan bir hissəsi uçub. Məscid dövlət tərəfindən “əsaslı” təmir olunanda isə minarə yerli-dibli ləğv olunub. Bununla da ürəkləri söyumayıb, minarənin olduğu yeri betonlayıb, kirəmitlə örtüblər. Məhz minarənin yerinə görə bütün məscidlərdən fərqlənin bu tarixi abidə əslində, əsaslı təmirlə şikəst edilib. İndi minarənin yerindən məscidin içinə daimi su axır.

Ayıbını örtmək üçün nazirliyin tökdüyü beton da bu “çapığı” örtə bilməyib. İndi sakinlərin məscidlə bağlı iki arzusu var: minarənin bərpası və məscidə qaz çəkilməsi. Qaz çəkilmədiyinə görə, məsciddən həm istifadə etmək olmur, həm də nəmişlik divarları dağıdır.

Arzuladığımız şallaq

Bu qədər köhnəlmiş, uçmuş tarixi abidələrin fonunda məscidin həyətindəki, böyük, sağlam, təptəzə, heç vaxt göyərməyəcək qara daş diqqət çəkir. Öyrənirik ki, bu şallaq daşıdır. Abidələr köhnəldikcə, yerlə yeksan edildikcə bu daş təzələnir, sanki istifadəyə hazırlanır. Amma kim üçün? Şallaq kimlərə vurulacaq? İnanırıq ki, Tanrı bizə buna şahidlik etmək şansı verəcək. Ən azından "Ulu Məscid" və babalarımızı min cür bəladan qoruyan qalaların urvatına bunu bizdən əsirgəmiyəcək.

BakuPost